Wat is Single Session Therapy (SST)?
Single Session Therapy is een manier van coachen/behandelen waarbij elke sessie op zichzelf staat en beschikbaar is op het moment dat iemand daar behoefte aan heeft. De focus ligt daarbij op de huidige situatie, en op zelfredzaamheid. Nieuw in Nederland maar wordt in het buitenland al sinds de jaren 80 al met succes ingezet.
De belofte van Single Session Therapy is niet dat voor een goede therapie maar één sessie nodig is en dat het ‘probleem’ daarna is ‘opgelost’. Het is geen protocol voor een snelle oplossing maar een afgerond persoonlijk gesprek over een betekenisvol onderwerp.
Het is bijzonder hoe effectief, plezierig en inspirerend een sessie kan zijn als zowel de cliënt als de coach er van uitgaan dat elke sessie de enige zou kunnen zijn. Cliënt en coach kunnen zich dan volledig op dit moment, op deze situatie concentreren. De coach kan geven wat hij of zij heeft en maakt zich niet verantwoordelijk voor het vervolg, voor de verandering die de cliënt wil bewerkstelligen.
Vertrouwen in het vermogen van mensen om zelf goed met moeilijkheden om te gaan staat centraal in SST. De rol van de coach is vooral om de cliënt te helpen zijn of haar eigen vaardigheden, talenten, relevante ervaringen, krachten en hulpbronnen in te schakelen. De coach is één van die hulpbronnen die door de cliënt ingeschakeld wordt. Dat kan eenmalig zijn of vaker. De regie ligt bij de cliënt.
Bij SST werken cliënt en coach samen om een goed antwoord te vinden voor een actueel vraagstuk. Dat betekent niet dat alles opgelost wordt in die ene sessie. Het doel is de cliënt weer op weg te helpen zodat hij of zij zelf verder kan. Met een gevoel van opluchting en meer hoop.
Wat de uitkomst precies is hangt af van de situatie, van de vraag, van de wensen van de cliënt. Soms is een ander perspectief helpend om verder te kunnen. In andere gevallen kan dat bijvoorbeeld een praktisch plan zijn waarvan de eerste stap in de sessie geoefend wordt.
Het effect van de sessie kan verder gaan dan de huidige situatie van de cliënt. Een beetje bijsturen in het heden kan zorgen voor een heel andere uitkomst op lange termijn. En niet alleen met betrekking tot de oorspronkelijke vraag; vaak ervaren mensen ook een positief effect op andere gebieden in hun leven. (Slive, 2009, Hoyt, & Talmon, 2014)
De SST-coach gebruikt zijn of haar expertise om de juiste vragen te stellen, de focus in het gesprek te houden, eventueel informatie te geven, opties voor alternatieve zienswijzen of mogelijke actie te geven en te helpen een optie te kiezen en te oefenen.
Snelle beschikbaarheid van de sessie is essentieel. Het gaat er om dat iemand terecht kan op het moment dat er iets speelt en dat het gesprek meteen focust op de huidige situatie en de gewenste toekomst. Zonder intakes, verwijzingen, behandeladviezen en wachttijd.
De kern van SST is dat elke sessie op zich staat, compleet is. Dat betekent niet dat er geen vervolg kan zijn. De sessie starten met het idee dat dit de enige kan zijn, helpt de cliënt en de coach om samen te werken om alles uit die ene sessie te halen. In de wetenschap dat er altijd meer hulp beschikbaar is als daar behoefte aan is.
Met SST biedt je mensen niet minder (‘maar 1 sessie in plaats van een traject’) maar meer (‘meteen een sessie als je ergens mee zit’). Niet in plaats van, maar naast de andere therapie- en coaching opties die er zijn.
Hoe lang bestaat Single Session Therapy (SST)?
Al sinds Freud bestaat therapie vaak maar uit één sessie. Niet omdat het zo bedoeld was, maar omdat cliënten na het eerste gesprek niet meer terugkwamen. Dat werd door psychologen gezien als een mislukte behandeling.
Tót de ervaren psycholoog Moshe Talmon in de jaren 80 In Amerika de moed verzamelde om zijn 200 cliënten die na de eerste sessie niet meer waren teruggekomen te bellen en te vragen wat er ‘mis’ gegaan was. Tot zijn verbazing was het merendeel (78%) van de mensen juist tevreden. Zo tevreden dat ze die ene sessie op dat moment genoeg vonden.
Dit was een eyeopener voor Talmon en zijn collega’s Michael Hoyt en Robert Rosenbaum. Ze waren opgeleid in de traditie van langdurige, intensieve therapie die eerder jaren dan maanden duurde. Een traject van 40 tot 20 sessies gold al als kort. Hun onderzoek naar SST leverde onder andere onderstaande inzichten op. Later onderzoek bevestigde deze eerste inzichten.
- Onafhankelijk van de diagnose, de complexiteit of de ernst van de problemen waarvoor mensen hulp zoeken, is het meest voorkomende aantal sessies van cliënten 1, daarna 2, dan 3, etc. (Talmon, 1990; Simon, 2012)
- De meerderheid van de mensen die maar één sessie bijwonen zijn tevreden over die sessie. Gemiddeld 70-80% van de mensen zegt genoeg te hebben aan die ene sessie in de huidige situatie. (Talmon, 1990; Bloom, 2001; Campbell, 2012).
- Het is niet goed te voorspellen wie maar één sessie zal bijwonen, en wie meer sessies zal (willen) volgen (Talmon, 1990)
Ze concludeerden dat ‘single sessions’ heel gewoon zijn en veel potentie hebben. Als één sessie het meest voorkomende therapie ‘traject’ is dan kun je er maar beter voor zorgen dat die ene sessie zo goed mogelijk benut wordt. En mensen de optie geven om voor een enkele sessie te kiezen.
Van hieruit werd SST verder ontwikkeld en onderzocht, vooral in Angelsaksische landen. In Amerika naast Talmon, Hoyt en Rosenbaum onder andere door Monte Bobele en Arnold Slive, In Australië onder andere onder leiding van Jeff Young en Pam Rycroft en in Engeland door Windy Dryden. Het aanbod van SST groeit gestaag, zowel als ‘walk-in’ therapie, waarbij mensen zonder afspraak langs kunnen komen, als op afspraak (Hoyt, 2018; Mcelheran, 2020).
Wat zijn de uitgangspunten van SST?
SST is een manier van werken, geen specifieke therapeutische stroming. coaches kunnen de benaderingen en technieken gebruiken waarmee ze gewend zijn te werken.
Belangrijker pijlers van SST zijn:
- Kracht van de cliënt: mensen hebben in principe alles in huis om goed met moeilijkheden om te gaan. Vaak is alleen een zetje in de goede richting nodig om de eigen vaardigheden en hulpbronnen in te zetten. Mensen weten zelf het beste wat voor ze zal werken en wat niet.
- Timing: als mensen direct terecht kunnen op het moment dat ze daar behoefte aan hebben kan snel bijgestuurd worden met gebruik van de motivatie, de urgentie van het moment. De wetenschap dat er altijd hulp beschikbaar kan helpend zijn. De band wordt alleen niet opgebouwd met de individuele coach, maar met de organisatie.
- Focus: de sessie richt zich op de huidige situatie, op één vraagstuk; wat speelt er en waar wil de cliënt mee naar buiten? Het gaat er om wat iemand daar nu zelf mee kan en wil, niet om de ontstaansgeschiedenis en een uitgebreide casus conceptualisatie.
- Mindset; de overtuiging dat één sessie een waardevolle verandering op kan leveren. Veel onderzoek laat zien dat mensen sterke verbetering ervaren aan het begin van het therapietraject en dat het effect per sessie afneemt naarmate de therapie langer duurt.
Bestaat Single Session Therapy (SST) maar uit één sessie?
SST kan uit een enkele sessie bestaan maar dat hoeft niet. De kern is dat zowel cliënt als coach er van uit gaan dat de huidige sessie de enige sessie kan zijn. Cliënt en coach werken daarom samen om die ene sessie waardevol te maken en te zorgen dat de cliënt na de sessie zelf verder kan.
Een variant van SST is One‐At‐A‐Time (OAAT). Deze benaming maakt duidelijker dat er altijd een optie is voor vervolgsessies.
SST en OAAT wordt in uiteenlopende settings aangeboden, van grote organisaties met verschillende vestigingen tot eenmanspraktijken. In grote organisaties kan SST of OAAT aangeboden worden als standaard eerste optie. Wie niet voldoende geholpen is met de sessie kan dan kiezen voor een volgende SST/OAAT sessie of een langer traject beginnend met een intake.
SST of OAAT staat altijd op zich en wordt niet als intake voor een langer traject gebruikt. Zelfs als het advies is om een vervolgtraject elders of in dezelfde organisatie te starten is het doel nog steeds te zorgen dat de sessie waardevol op zich is en de cliënt iets meegeeft waarmee hij of zij verder kan.
Binnen SST en OAAT wordt nooit meteen een vervolgafspraak gepland. Cliënten worden aangemoedigd om eerst te reflecteren op de sessie. Om eventueel gekozen vervolgstappen uit te proberen, te evalueren en bij te stellen. Nadat wat tijd verstreken is kan de cliënt beter inschatten wat het effect van de sessie is geweest en beslissen of een volgende sessie nodig is of niet.
Waar is Single Session Therapy (SST) geschikt voor?
Dat is breed, denk bijvoorbeeld aan het volgende:
- Emotionele problemen zoals angst, somberheid, schaamte, schuld, boosheid en jaloezie.
- Dilemma’s, twijfels.
- Relatieproblemen thuis en op werk.
- Vraagstukken gerelateerd aan de levensfase. Bijvoorbeeld: veranderen van baan, trouwen of scheiden, kinderen krijgen, empty nest, pensioen.
- Problemen met zelfdiscipline, uitstelgedrag.
- Rouw.
- Hulp bij het nemen van een belangrijke beslissing.
- coachingsvragen. Bijvoorbeeld hoe kan ik meer uit mijzelf en mijn loopbaan halen? Hoe geef ik meer richting aan mijn leven? Wat zijn belangrijke waarden voor mij en hoe kan ik daar meer naar leven?
- Preventie. Bijvoorbeeld van burn out en relatieproblemen.
- Vragen over de opvoeding.
- Veranderen van gewoontes.
- Verhelderen van de situatie.
- Verhelderen van de focus; moet ik me richten op mijzelf, zodat ik minder last heb van de situatie of ligt het probleem vooral in de omgeving en moet ik daar wat mee?
- Verhelderen wat gecontroleerd kan worden en wat niet.
- Spanningsklachten, burn out klachten.
- Slaapproblemen.
Voor wie is Single Session Therapy (SST) geschikt?
Succesvolle SST ontstaat door een goede samenwerking tussen de cliënt en de coach.
De SST werkt het best met mensen die:
- Nú iets willen veranderen in hun leven en bereid zijn tot actie.
- Bereid zijn hun eigen aandeel in moeilijkheden te zien en daar verantwoordelijkheid voor te nemen.
- Erop vertrouwen dat je in één sessie vooruit kan komen en tegelijk realistisch zijn over wat je in één sessie kan bereiken.
- Bereid zijn open te zijn over waar ze mee zitten.
- Open staan voor suggesties van anderen.
- Bereid zijn zich te focussen op één concreet vraagstuk.
- Bereid zijn zich in te spannen in de sessie en vooral ook daarna, om de gekozen stappen ook echt te gaan zetten.
- Therapie zien als normale ‘apk’ die je gedurende je leven soms nodig hebt om je beste leven te leiden.
- Erkennen dat ze vaardigheden en talenten hebben die ze in kunnen zetten.
- Bereid zijn om hulp te vragen en te aanvaarden van mensen in hun omgeving.
N.B. SST is geen vervanging voor langere therapie trajecten. SST is bijvoorbeeld niet geschikt voor de behandeling van persoonlijkheidsproblematiek. Dat wil nog niet zeggen dat mensen met deze problematiek geen baat zouden kunnen hebben bij SST. Mensen zijn nooit alleen hun ‘diagnose’ en hebben ook ‘gewone’ problemen die behandeld kunnen worden in een Single Session.
Wat zijn kenmerken van een goede SST-coach?
SST vraagt veel flexibiliteit en creativiteit van een coach. Hij of zij moet snel kunnen reageren op wat er gebeurt in de sessie, snel goed contact kunnen leggen en het vertrouwen hebben dat hij of zij de cliënt wat waardevols mee kan geven in de sessie.
Daarvoor moet de coach kunnen putten uit een brede kennis en ervaring voor uiteenlopende vraagstukken en zich snel aan kunnen passen aan de persoonlijke voorkeuren van de cliënt.
Therapeutische benaderingen die gebruikt kunnen worden voor uiteenlopende vraagstukken zoals CGT REBT en ACT zijn bijvoorbeeld een goede basis.
Ervaring met de gebruikte methode is belangrijk. SST volgt geen protocol dus de coach moet alle kennis paraat hebben. Een flinke gereedschapskist met gereedschap dat hij of zij goed kent en gemakkelijk kan gebruiken zodat snel kan gekozen kan worden wat te gebruiken in deze specifieke situatie.
Een goede SST-coach:
- Helpt de cliënt te focussen op het afgesproken onderwerp. Vraagt, met uitleg, toestemming om in te grijpen als de sessie dreigt af te dwalen en doet dat ook.
- Zorgt voor een goede balans tussen ratio en emotie. Teveel ratio geeft inzicht, maar niet de emotionele impact die nodig is om ook echt in actie te komen. Teveel emotie kan goed voelen; het hart is gelucht, maar er is geen duidelijk idee over vervolgstappen.
- Respecteert de keuzes, cultuur en overtuigingen van elke cliënt.
- Is ervaren en flexibel genoeg om effectief te zijn zonder protocol en zonder vast te houden aan een specifieke theorie.
- Erkent dat hij of zij de wijsheid niet in pacht heeft en kan zich laten verrassen door de sessie en leren van de cliënt.
- Heeft oog voor de mogelijke obstakels en de pijn van veranderen zonder de cliënt te ontmoedigen.
- Helpt cliënten een onderscheid te maken tussen wat hij of zij kan controleren en wat niet en te focussen op de eerste.
- Is gericht op de gewenste toekomst, niet op het verleden en de wortels van het probleem.
Therapeutische relatie in één sessie?
De ‘therapeutische relatie’ is een belangrijk ingrediënt van effectieve therapie. Bij SST is er natuurlijk geen tijd om geleidelijk een relatie op te bouwen, maar dat hoeft geen belemmering te zijn voor een goede samenwerking.
Met gedeelde verwachtingen en een gedeeld doel kan goed snel contact gelegd worden. Doel en verwachtingen worden daarom bij de start van de sessie besproken, met de oprechte intentie van de coach om de cliënt zo goed mogelijk te helpen.
Openheid en helderheid zijn belangrijk. Bijvoorbeeld over wat er wel en niet bereikt kan worden in één sessie.
De wensen en wijsheid van de cliënt staan altijd centraal. Dat komt niet alleen het contact, maar ook de effectiviteit ten goede (Davis, 2012; Laska, 2014).
Cliënt en coach overleggen over het precies onderwerp en het realistische doel van de sessie, maar het is de cliënt die bepaalt. Als er gaandeweg keuzes zijn voor verschillende wegen dan legt de coach die voor aan de cliënt. De cliënt kiest. De coach bewaakt, met toestemming van de cliënt, de agenda.
De mogelijkheid om voor één sessie te kiezen zorgt voor een betere aansluiting bij de cliënt. Cliënten zien meestal kortere trajecten voor zich dan coachen (Barret, 2008; Scamardo, 2004) en vinden één sessie vaak genoeg (Carey, 2013; Hymmen 2013).
Tenslotte kan het eenmalige van de ontmoeting juist helpen in het contact (Dryden, 2019). Mensen voelen zich vaak vrijer om persoonlijke onderwerpen te bespreken met iemand die ‘buiten de eigen wereld’ staat. Zoals bij een ontmoeting op een verre reis. De wetenschap dat je iemand nooit meer ziet en dat er geen banden zijn met je leven kan het contact makkelijker en intenser maken en soms een blijvende indruk achterlaten.